Εκκλησία: Πένθιμη ημέρα η 29η Αυγούστου
Η αποτομή της τιμίας κεφαλής Ιωάννου του Προδρόμου, του μεγαλύτερου των Προφητών από την Ορθόδοξη Εκκλησία και η νηστεία είναι ίση με εκείνη της Μεγάλης Παρασκευής.
Ο Ιωάννης ο Βαπτιστής, επικαλούμενος και Ιωάννης ο Πρόδρομος είναι άγιος και προφήτης του Χριστιανισμού. Ήταν σύγχρονος του Ιησού Χριστού και θεωρείται ότι με τη διδασκαλία του προετοίμασε τον κόσμο να υποδεχτεί τον Μεσσία Ιησού, εξ ου και ο χαρακτηρισμός «Πρόδρομος».
Ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος ως γνωστόν, γεννήθηκε από τον Ιερέα Ζαχαρία και την Ελισάβετ. Μέχρι τα 30 του χρόνια έζησε ζωή ασκητική στην έρημο, η οποία ήταν αφιερωμένη στην προσευχή και την πνευματική ολοκλήρωση, ενώ την τροφή του, αποτελούσαν βλαστάρια χόρτων και άγριο μέλι.
Με την άσκηση και την αρετή απέκτησε όλα τα προσόντα του επιβλητικού κήρυκα του Θείου Λόγου. Η διδασκαλία του, που συνοψίζεται στη γνωστή φράση ΄΄Μετανοείτε, ήγγικε γαρ η Βασιλεία των Ουρανών, ήταν ουσιαστικά η προετοιμασία της έλευσης του Ιησού Χριστού. Αξιώθηκε δε μάλιστα να βαπτίσει τον Ιησού Χριστό, τον Υιό του Θεού.
Η διδασκαλία του υπήρξε καυστική ιδιαίτερα προς τις ανηθικότητες της εξουσίας, γεγονός που εξανάγκασε τελικά τον τότε τετράρχη της Γαλιλαίας Ηρώδη τον Αντύπα αρχικά να τον φυλακίσει και στη συνέχεια να τον θανατώσει με αποκεφαλισμό.
Η Εκκλησία μας τιμά την μνήμη της Αποτομής της Τιμίας Κεφαλής του με αυστηρή νηστεία. Νηστεύουμε δηλαδή με ξηροφαγία και απέχουμε από κρέας, γαλακτοκομικά, λάδι και κρασί.
Ωστόσο, αν η 29η Αυγούστου πέφτει Σάββατο ή Κυριακή επιτρέπεται η κατανάλωση του λαδιού και οίνου κατ’ εξαίρεση. Να σημειώσουμε ότι το μόνο Σάββατο που νηστεύουμε το λάδι, είναι το Μεγάλο Σάββατο.
Σε πολλά μέρη της Ελλάδας επίσης τέτοια μέρα δεν τρώμε τίποτα κόκκινο, ούτε καρπούζι, ούτε ντομάτα και κόβουμε ακόμα και το ψωμί με το χέρι.
Μεγάλη γιορτή της Εκκλησίας σήμερα
Όλα αυτά γιατί θυμίζουν το αίμα του που χύθηκε άδικα στο μαρτύριο του Τιμίου Προδρόμου και το ξίφος που τον αποκεφάλισε.
«Ουκ εξεστί σοί έχειν, τήν γυναίκα τού αδελφού σου».
Δεν σου επιτρέπεται από το νόμο του Θεού να έχεις τη γυναίκα του αδελφού σου, ο όποιος ζει ακόμα. Λόγια του Τιμίου Προδρόμου, που αποτελούσαν μαχαιριές στις διεφθαρμένες συνειδήσεις του βασιλιά Ηρώδη Αντίπα και της παράνομης συζύγου του Ηρωδιάδος, που ήταν, γυναίκα του αδελφού του Φιλίππου.
Ο Ηρώδης, μη ανεχόμενος τους ελέγχους του Προδρόμου, τον φυλάκισε. Σε κάποια γιορτή όμως των γενεθλίων του, ο Ηρώδης υποσχέθηκε με όρκο να δώσει στην κόρη της Ηρωδιάδος ότι ζητήσει, διότι του άρεσε πολύ ο χορός της. Τότε η αιμοβόρος Ηρωδιάς είπε στην κόρη της να ζητήσει στο πιάτο το κεφάλι του Ιωάννη.
Πράγμα που τελικά έγινε. Έτσι, ο ένδοξος Πρόδρομος του Σωτήρα θα παραμένει στους αιώνες υπόδειγμα σε όλους όσους θέλουν να υπηρετούν την αλήθεια και να αγωνίζονται κατά της διαφθοράς, ανεξάρτητα από κινδύνους και θυσίες.
Και να τι λένε οι 24 πρεσβύτεροι της Αποκάλυψης στο Θεό για τους διεφθαρμένους: «ήλθεν… ο καιρός τών εθνών κριθήναι… καί διαφθείραι τούς διαφθείροντας τήν γήν». Ήλθε, δηλαδή, ο καιρός της ανάστασης των νεκρών για να κριθεί ο κόσμος και να καταστρέψεις (Θεέ μου) εκείνους, που με τη διεφθαρμένη ζωή τους διαφθείρουν και καταστρέφουν τη γη.
Οι εορτές του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου σε ολόκληρο το έτος:
~ Η Σύλληψις (23 Σεπτεμβρίου)
~ Το γενέσιον (24 Ιουνίου)
~ Η Σύναξις (7 Ιανουαρίου)
~ Η Αποτομή της κεφαλής (29 Αυγούστου)
~ Η Α’ και Β’ Εύρεσις της κεφαλής (24 Φεβρουαρίου)
~ Η Γ’ Εύρεσις της κεφαλής (25 Μαΐου)
Ο Πρόδρομος είναι πολύ θαυματουργός…
Θυμάμαι τα καλοκαίρια στο χωριό (Δυτική Μακεδονία), ανήμερα του Προδρόμου που πανηγύριζε και ένα κοντινό ξωκκλήσι στο γειτονικό χωριό, τηρούσαμε αυστηρή νηστεία..άλαδωτο φαγητό, πάντοτε νερόβραστη φασολάδα, που προσέφερε σε όλους τους προσκυνητές η θεία μου- ήταν η μόνη νοικοκυρά του λησμονημένου αυτού χωριού, μόνο το δικό της σπίτι κατοικούνταν πια και όλοι οι χωριανοί που συγκεντρώνονταν εκεί για να τιμήσουν τον Πρόδρομο, από το σπίτι της περνούσαν για την “φιλιά” (φίλεμα).
Ήταν ένα είδος “κουρμπανιού” που έχει καθιερωθεί και τηρείται εδώ και χρόνια- όπως και σε πολλά μέρη της πατρίδας μας..πάντοτε το φαγητό είναι νηστίσιμο και άλαδο.
Ο Πρόδρομος είναι πολύ θαυματουργός…τον τιμούν πολύ στα γύρω χωριά και σε εκείνον προστρέχαν για τις αρρώστιες τους τα παλιότερα χρόνια, όταν δυσκολευόταν να μεταφέρουν τους αρρώστους σε γιατρό.
Η γιαγιά μου μάς διηγούνταν πολλές φορές πώς ο Πρόδρομος είχε γλυτώσει τον μικρό της αδελφό: είχε αρρωστήσει και για μέρες ήταν σε λήθαργο…δεν άνοιγε τα ματάκια του, ούτε μιλούσε, ούτε έτρωγε…φοβόταν πως θα τον έχαναν…πού να απευθυνθούν;…οι γιατροί σπάνιζαν…τον φορτώθηκε ο μεγαλύτερος αδελφός στην πλάτη του και τον κουβάλησε στον Πρόδρομο. Με πίστη παρακάλεσε τον άγιο να γιάνει το αδέλφι του. Και ο Πρόδρομος τον άκουσε– καθώς πήραν τον δρόμο του γυρισμού, αναπάντεχα ο μικρός άνοιξε τα μάτια του και ζήτησε να πιει νερό! …Είχε γίνει ολότελα καλά!
Η πίστη των απλοϊκών ανθρώπων εκείνα τα χρόνια ήταν μεγάλη και πολλές φορές, περνώντας κοντά από το εξωκλήσι, τον έβλεπαν να κάθεται στην πόρτα του σαν έναν ψηλό γέροντα, που κρατούσε ένα ραβδί στο χέρι…
Όταν κάποια φορά βρεθήκαμε τέτοια μέρα στο άλλο μας χωριό (Ανατολική Μακεδονία), ακούσαμε με έκπληξη τη γιαγιά να μας λέει ότι τέτοια μέρα δεν τρώμε τίποτα κόκκινο– ούτε καρπούζι, ούτε ντομάτα- αλλά και με μαχαίρι δεν κόβουμε, ακόμα και το ψωμί με το χέρι το έσπαζαν και το μοίραζαν…και όλα αυτά εις ανάμνησιν του αποκεφαλισμού του Προδρόμου, γιατί θυμίζουν το αίμα του που χύθηκε άδικα στο μαρτύριό του και το ξίφος που τον αποκεφάλισε…
Έθιμα από όλη την Ελλάδα για την αποτομή του Προδρόμου
Ο γνωστός λαογράφος Γ.Α.Μέγας αναφέρει πολλά και ενδιαφέροντα για τη μέρα του Άι-Γιαννιού:
«Η σχετική με τον αποκεφαλισμό του Προδρόμου διήγηση της Αγίας Γραφής, έτσι όπως αποτυπώθηκε στις εκκλησιαστικές εικόνες, συγκίνησε βαθύτατα την ψυχή του λαού. Κι η λαϊκή φαντασία που δε γνωρίζει όρια, βλέπει το κεφάλι του Προδρόμου να αναπηδά μέσα στο δίσκο του ηλίου, όταν αυτός ανατέλλει στις 29 Αυγούστου. Όσοι το πιστεύουν αυτό στην Κύπρο (ίσως και αλλού), σηκώνονται πολύ πρωί για να δουν το θέαμα. Το ανοσιούργημα όμως της Ηρωδιάδας έγινε κατά τη λαϊκή πίστη αιτία μεγάλου κακού για την ανθρωπότητα. Οι κακοήθεις πυρετοί που μαστίζουν, κυρίως τον Αύγουστο, τον τόπο μας με τα τρομερά τους ρίγη και τους μεγάλους παροξυσμούς, οφείλονται στην ταραχή που αισθάνθηκε το κεφάλι του καρατομημένου Αγίου. Την αντίληψη αυτή εκφράζουν τα λόγια κάποιου λήμνιου χωρικού:
«Από τότε που αποκεφάλισαν τον Αγιογιάνν’ , από τότε έπεσεν η θέρμη στον κόσμο’ ταραχκίν του κιφάλ’ τ’ κι έπισι ταραχή, συνερίγ’, παραξ’σμός. Γι’αυτό τ’Αγιογιάνν’ τ’ Παραξ’σμου είναι για τς θέρμες. Κείνος που θερμαίνεται πάει στον Αγιογιάνν’ λάδ’, κερί, λίβανο και θυμιάζ’. (Σβέρδια)»
Γι’αυτό κι ο Άγιος αποκαλείται Θερολόγος ή Ριγολόγος, Παροξυσμός ή Κρυαδίτης, και η μνήμη του τιμάται με απόλυτη νηστεία’ και έτσι λέγεται και νηστευτής (στην Κορώνη) ή νηστικός (στη Λέσβο). Η νηστεία του συνοδεύεται απ’τηνη απαγόρευση όλων όσα μοιάζουν με το αίμα που έτρεξε από το κεφάλι του. Να οι σχετικές δεισιδαιμονίες, διατυπωμένες από τους ίδιους τους χωρικούς.
«Δεν τρώγουμε μαύρο σταφύλι, μαύρο σύκο, ό,τι μαύρο φρούτο είναι, γιατί το αίμα του Αγίου τα έβαψε. Δεν τρώγουμε ούτε καρύδι, γιατί του έκοψαν το καρύδι όταν τον αποκεφάλισαν. Δεν πιάνουμε μαχαίρι κείνη τη μέρα και το ψωμί το κόβουμε με τα χέρια. (Κίος)»
«Δεν κόβουμε καρπούζι με το μαχαίρι στο πάνω μέρος, να μη ξεκεφαλίζουμ’ έτσι τον άι-Γιάννη. Κείν’ τη μέρα τίποτα δεν τρώνε’ είναι νηστησμάρχης άγιος. (Τελώνια Λέσβου)»
Για εξιλασμό, όσοι πάσχουν από πυρετούς, «τάζουν» στον Άγιο λάδι, λιβάνι, κερί ή πετεινό και κατσίκι, που θυσιάζουν στη γιορτή του. Δεν παραλείπουν και πράξεις που εξασφαλίζουν τη μεταβίβαση της ασθένειας σε δέντρα και άλλα αντικείμενα. Π.χ. στο Αδραμύττι:
«Τον Άι-Γιάννη τον αποκεφαλιστή τον έκαναν τάμα, άλλος πετεινάρ’, άλλος κατσικάκ’ για τον πυρετό. Πήγαινε μια οικογένεια κι έσφαζε’ παίρναν το κεφάλι του πετεινού και το κρεμάγανε σε μια συκιά και τ’αφήνανε κει. Ή κόφτανε μια τρίχα πε τα μαλλιά τς, μια λουρίδα πε το φουστάνι τς και τ’αφήνανε πάνω στο δέντρο, ότ’ νά ‘τανε’ καλύτερα νά ‘ναι αλυγαριά. Και το τάμα πού’κανεν ο νοικοκύρ’ς στον Άι-Γιάννη (το πετεινάρ’ ή το κατσίκ’) δεν τό’τρωγεν ο ίδιος. Άλλοι το τρώγαν ‘ τ’άφηνεν εκεί κι όποιος τό’βρισκε τό’τρωγε. Ψυχικό ήτανε.»
Στην Κορώνη, «την ημέρα που γιορτάζει η χάρη του, όποιος θέλει μετράει μια κλωνιά με τον άγιο Γιάννη, όσο δηλαδή είναι το εικόνισμα του τέμπλου, και τη ζώνει στη μέση του. Κοιμάται με δαύτηνε δυο τρεις βραδιές κι ύστερα τήνε χύνει κερί και την ανάβει στη χάρη του και καίγονται ούλες οι αρρώστιες.»
Σε πολλές περιοχές έχουν καθιερωθεί για την υγεία του κοινού πανηγύρια, λιτανείες και παρακλήσεις σε ξωκλήσια ή αγιάσματα που αποβλέπουν στη μνήμη του αποκεφαλισμού του Προδρόμου. Και στον ίδιο σκοπό αποβλέπουν και οι φωτιές που ανάβονται σε μερικούς τόπους, όπως στην Απολλωνιάδα της Προύσας ‘ «πετιούνταν απάνω απ’τις φωτιές και λέγανε: αφήνουμε τον κακό καιρό και πάμε στον καλόν καιρό. Ανάβανε και σκόρδα και βάζαν στα χέρια τους, για να μη βγάζουν παρανυχίδες».
(Γ.Α.Μέγας, «Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας»)
Τέλος, ο Βασίλης Λαμνάτος, μας αναφέρει για τους τσοπάνηδες, εκτός των άλλων:
«Οι τσοπάνηδες τό’χουν σε μεγάλο κακό να φάνε κρέας αυτή τη μέρα. Παθαίνουν τα ζωντανά, λένε, αρρώστιες και ψοφούν.» και
«.. Οι φωτιές τώρα, π’ανάβει ο λαός μας ανήμερα της γιορτής και τις πηδούν άνθρωποι κάθε ηλικίας, έχουν σαν σκοπό τον καθαρισμό και την προφύλαξη από κάθε κακό κι αρρώστια. Συνήθως, πηδούν τρεις φορές πάνω απ’τη φλόγα, όσα είναι και τα πρόσωπα της Αγίας Τριάδας. Έτσι, μ’αυτά τα τρισπηδήματα, πιστεύουν πως καθαρίζονται από κάθε βάσανο. «Καίγεται», τους ακούς και λένε, «ό,τι κακό σέρνεις πάνω σου».»
(Βασίλης Λαμνάτος, «Οι μήνες στην αγροτική και ποιμενική ζωή του λαού μας»)
Η Χώρα αντιμετωπίζει λογοκρισία στα κοινωνικά δίκτυα. Αν θέλετε να βλέπετε τις δημοσιεύσεις ο μόνος ασφαλής τρόπος είναι η εγγραφή στο site. Είναι δωρεάν
